Ομιλία του Γιώργου Κοντογιάννη στην εκδήλωση του ΙΣΤΑΜΕ και του Δήμου Ήλιδας με θέμα: «Προστατεύουμε την αγροτική εργασία, ενισχύουμε την αγροτική ανάπτυξη , λέμε όχι στο ρατσισμό»

Το πρόσφατο θλιβερό περιστατικό στη Μανωλάδα με τους αγρότες της φράουλας αποτελεί την αφορμή της έναρξης ενός διαλόγου που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και χρόνια.

Ενός διαλόγου που δεν αφορά μόνο τους εργάτες γης στη φράουλα, αλλά και στο καρπούζι, στο πιπέρι, στη ντομάτα, στις ελιές, στα ροδάκινα, στα κεράσια και – θα έλεγα- στο σύνολο της αγροτικής παραγωγής.

Οι ανασφάλιστοι εργάτες-παράνομοι μετανάστες σε αγροτικές εργασίες αποτελούν μια πραγματικότητα που δεν μπορούμε και δεν πρέπει, πλέον, να αγνοήσουμε, για λόγους ηθικούς, ανθρωπιστικούς, κοινωνικούς αλλά και οικονομικούς.

​            Η χρήση παράνομων μεταναστών ξεκίνησε ως λύση στην αντιμετώπιση των αυξημένων αναγκών

της παραγωγής, κυρίως στη δεκαετία του ’90, στη λογική των φτηνών εργατικών χεριών και της τάσης των Ελλήνων  να απομακρύνονται από τις χειρονακτικές εργασίες.

Σιγά - σιγά το φαινόμενο έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις, δημιουργώντας 

ένα φαύλο κύκλο παρανομίας με πολλές εκφάνσεις, ο οποίος πλέον δεν ελέγχεται από κανένα, ούτε από τους ίδιους τους παραγωγούς που αρχικά επωφελούνταν από την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί.

Είναι προφανές πως υπάρχει ένας ολόκληρος μηχανισμός που δρα εκτός των ορίων του νόμου:

Από τον τρόπο που οι μετανάστες φτάνουν στη χώρας μας (πώς μαθαίνει ένας μετανάστης πχ από το Μπαγκλαντές για τις καλλιέργειες της φράουλας στη Μανωλάδα και κυρίως πώς καταφέρνει αυτός ο άνθρωπος να φτάσει παράνομα στην Ηλεία- προφανώς υπάρχει ολόκληρο κύκλωμα) μέχρι τη διαβίωση τους κάτω από άσχημες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας και τη δημιουργία επί της ουσίας εργατικών γκέτο.

Είναι γεγονός ότι μια παράνομη δραστηριότητα γύρω της γεννά κι άλλες παράνομες δράσεις, που μπορούν να φθάσουν από την απλή εξυπηρέτηση για την προώθηση δεδουλευμένων στην χώρα καταγωγής τους, μέχρι το trafficking που γίνεται για την εξυπηρέτηση των σεξουαλικών αναγκών των μεταναστών.

Καταστάσεις που πλήττουν όχι μόνο την αξιοπρέπεια του κάθε ανθρώπου και παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά που δυσφημούν διεθνώς τη χώρα μας, έστω κι αν πίσω από τις παράνομες δραστηριότητες δεν είναι Έλληνες.

Είναι λοιπόν ξεκάθαρο πως η υφιστάμενη κατάσταση δεν ωφελεί κανέναν.

Πρώτα από όλα δεν ωφελεί τους ίδιους τους εργάτες (που για ένα κομμάτι ψωμί έχουν απολέσει όλα τους τα δικαιώματα).

Δεύτερον, δεν ωφελεί τους παραγωγούς, που έχουν μεν φτηνά εργατικά χέρια αλλά πλέον η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο, με αποτέλεσμα ένα απρόβλεπτο γεγονός να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην εξαγωγή των προϊόντων τους.

Γύρω στα 30 εκατομμύρια ζημιά υπολογίζεται ότι θα στοιχίσει στους φραουλοπαραγωγούς η περίπτωση των πυροβολισμών αφού πολλά συμβόλαια έσπασαν και πελάτες εστράφησαν σε ανταγωνίστριες χώρες όπως η Τουρκία.

Τρίτον, δεν ωφελεί ούτε το ίδιο το κράτος αφού εκτός από την παράνομη είσοδος μεταναστών, έχουμε ως αρνητικά παρεπόμενα την απώλεια ασφαλιστικών εισφορών και ένα όργιο παρανομιών που συνοδεύει κάθε τέτοια παράνομη δραστηριότητα.

Οι παραγωγοί φράουλας, με αφορμή τα όσα συνέβησαν στη Μανωλάδα αποτυπώνουν το υφιστάμενο πρόβλημα ως εξής:

“Οι εργάτες γης είναι απολύτως απαραίτητοι. Η ανάγκη της καλλιέργειας ανέρχεται σε τουλάχιστον 80 ημερομίσθια / στρέμμα / έτος και αφορούν κυρίως τη συγκομιδή...

Οι εργάτες γης είναι παράνομοι μετανάστες κυρίως από χώρες όπως το Μπαγκλαντές...

Διαμένουν περιοδικά στην περιοχή της Βουπρασίας και σε άσχημες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, δεδομένου πως οι υπάρχουσες υποδομές στην περιοχή (ενοικιαζόμενες οικίες κλπ) αδυνατούν να τους απορροφήσουν ακόμα και στο ελάχιστο. Επίσης αν κάποιος παραγωγός φράουλας προσπαθήσει να προσφέρει καταλύματα (πχ κοντέινερ με ρεύμα, νερό, τουαλέτα κλπ, αφενός αντιμετωπίζει προβλήματα αδειοδότησης από δημόσιους φορείς πχ την πολεοδομία, αφετέρου δεν έχουν οριστεί επίσημες προδιαγραφές υγιεινής και ασφάλειας που θα πρέπει ακολουθηθούν, ώστε τεκμηριωμένα να εξασφαλίζεται η ευημερία των εργαζόμενων κατά την προσωρινή διαμονή τους στην περιοχή...

Το ημερομίσθιο των 6 ωρών εργασίας, ανέρχεται σήμερα στα 23-25 Euro. Το ετήσιο κόστος εργασίας (μαζί με το κόστος εγκατάστασης των παγίων) συμμετέχει κατά 45-55 % στο συνολικό κόστος της καλλιέργειας και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που καθορίζουν το οικονομικό της αποτέλεσμα...

Ανταγωνισμός του κόστους εργασίας πχ  στην Τουρκία, το μεροκάματο ανέρχεται για τις ίδιες ώρες εργασίας, περίπου στα 6 –10 δολάρια...

Ουσιαστικά ολόκληρη η επιχειρηματική δραστηριότητα της Φράουλας, στηρίζεται στην παράνομη μετανάστευση καθιστώντας το μέλλον της καλλιέργειας ιδιαιτέρως επισφαλές”.

Από τα παραπάνω είναι κατανοητό πως το ζήτημα είναι πολυδιάστατο και πως πραγματικά η χρυσή τομή μεταξύ προστασίας της αγροτικής εργασίας και ενίσχυσης της αγροτικής παραγωγής δεν είναι εύκολο να βρεθεί.

Ειδικά στην περίπτωση της φράουλας, για τη νομιμοποίηση των εργατών πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν ειδικές παράμετροι:

Πρόκειται για μια παραγωγή που απαιτεί τουλάχιστον για ένα 6μηνο εργασία και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι περισσότεροι μετανάστες εργάζονται και σε άλλες εποχικές καλλιέργειες, είναι αναγκαίο η «λύση» που θα προταθεί να τους καλύπτει τουλάχιστον ανά έτος.

Εδώ όμως τίθεται κι ένα άλλο ηθικό ζήτημα. Πως γίνεται να νομιμοποιήσουμε 8.000 εργάτες, όσο αναγκαίοι κι αν αυτοί είναι, τη στιγμή που υπάρχουν 1.500.000 άνεργοι;

Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ερώτημα που η ίδια η κοινωνία οφείλει πρώτα να απαντήσει και στη συνέχεια να προχωρήσουμε στη λήψη όποιων μέτρων.

Με άλλα λόγια, κατά πόσο είναι διατεθειμένοι οι Έλληνες πολίτες να επιστρέψουν στις χειρονακτικές εργασίες; 

Κατά πόσο το νόμιμο εργατικό δυναμικό της χώρας μας μπορεί να καλύψει τις ανάγκες σε σκληρές αγροτικές εργασίες;

Η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα πιστεύω θα δοθεί σύντομα αφού πολλοί φραουλοπαραγωγοί κατέθεσαν αιτήσεις στον ΟΑΕΔ της Αμαλιάδας για πρόσληψη Ελλήνων ανέργων.

Θα υπάρξει ανταπόκριση; Πόσοι Έλληνες θα πάνε να δουλέψουν στις σκληρές συνθήκες που απαιτεί η παραγωγή φράουλας μέσα στα θερμοκήπια σε θερμοκρασία που ξεπερνά τους 45 βαθμούς και σκυμμένοι πάνω στα φυτά που δεν ξεπερνούν τους 30 πόντους;

Προσωπικά θεωρώ ότι και μετά από την προσπάθεια μέσω ΟΑΕΔ το πρόβλημα θα εξακολουθεί να υπάρχει. Γι' αυτό πρέπει να είμαστε έτοιμοι να το αντιμετωπίσουμε.

Και ίσως πέραν της αναζήτησης εργατών γης μέσω του ΟΑΕΔ θα πρέπει να υπάρξει συντονισμός εκ μέρους της πολιτείας ώστε να ενημερωθούν και όλοι όσοι στα αστικά κέντρα ζουν από τα συσσίτια της πολιτείας ή της εκκλησίας και έχουν την δυνατότητα να εργασθούν ως εργάτες γης, χωρίς βέβαια από τη διαδικασία αυτή να αποκλείουμε και τους ρομά.

Επειδή, όμως, ανάγκες για εργατικά χέρια θα υπάρξουν μιας και η αγροτική παραγωγή θα αυξηθεί, πρέπει να βρούμε τρόπους όσοι αλλοδαποί εργάζονται στη γη να εργάζονται νόμιμα.

Πέρα από τις προτάσεις που ανέπτυξε ο συνάδελφος τέως Υφυπουργός Εργασίας κ. Κουτσούκος, οι οποίες αποτελούν κατά τη γνώμη μου τη βάση πάνω στην οποία πρέπει να ξεκινήσει η διαβούλευση, οι ίδιοι οι παραγωγοί έχουν τοποθετηθεί ως εξής προτείνοντας τα παρακάτω:

“Θεσμοθέτηση ειδικών και συγκεκριμένων προδιαγραφών διαβίωσης για τους εργάτες γης. Δηλαδή ανά πόσα άτομα θα πρέπει να εγκαθίστανται μονάδες στέγασης, υγιεινής και θέρμανσης, ταχύτατη αδειοδότηση χωρίς ή με ελάχιστο κόστος, ταχύτατη ρευματοδότηση και γενικότερα εξειδίκευση όλων των απαραίτητων παραμέτρων, ώστε να είναι βιώσιμη η προσωρινή διαμονή τους.

• Τις παραπάνω ειδικές προδιαγραφές θα αναλαμβάνουν να υλοποιήσουν είτε η Τοπική Αυτοδιοίκηση, είτε οι ίδιοι οι παραγωγοί φράουλας. Στη δεύτερη περίπτωση, θα πραγματοποιείται συνεχής έλεγχος αποτελεσματικότητας της υλοποίησης των προδιαγραφών, από τους αρμόδιους φορείς του Υπουργείου Απασχόλησης ή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

• Μέρος του κόστους υλοποίησης να το αναλάβουν οι ίδιοι οι αγρότες, ενώ παράλληλα να χορηγείται η δυνατότητα επιδότησης από προγράμματα όπως πχ το ΕΣΠΑ.

• Να υπάρχει η δυνατότητα εύκολης αδειοδότησης για τις παραπάνω εγκαταστάσεις, χαμηλού κόστους.

• Χορήγηση Visa ορισμένου χρόνου στους εργάτες γης που επιθυμούν να εργαστούν στην Ελλάδα, ενδεχομένως, αν αυτό το επιτρέπει ο Νόμος,  κατ΄ αποκλειστικότητα σε κάθε καλλιέργεια και παραγωγό.

Οι παραγωγοί της φράουλας να καταρτίζουν τη λίστα με τα στοιχεία επικοινωνίας των εργατών που επιθυμούν να απασχολήσουν στην καλλιέργειά τους κι εφόσον οι εργάτες το επιθυμούν, τότε να προσέρχονται νόμιμα ώστε να διαμείνουν στις περιοχές με τις ειδικές προδιαγραφές που αναφέραμε, για τις οποίες υπεύθυνος ως προς την υγιεινή και ασφάλεια θα είναι ο κάθε παραγωγός και που θα ελέγχεται από τους φορείς που προαναφέραμε.

• Όχι στη δημιουργία «γκέτο». Οι εργαζόμενοι να βρίσκονται σε περιοχές ευθύνης των παραγωγών, για τις οποίες υπεύθυνοι θα είναι οι παραγωγοί, με ονομαστική διαμονή, ώστε να γνωρίζουν οι τοπικοί φορείς που βρίσκονται αυτοί οι άνθρωποι, προσφέροντάς τους παράλληλα, όπως και σήμερα, τη δυνατότητα να κινούνται ελεύθερα στην περιοχή και να αναπτύσσουν την κοινωνική τους ζωή στην τοπική κοινωνία, πέραν του ωραρίου εργασίας τους”.

Θεωρώ ότι η συζήτηση που έχει ξεκινήσει πρέπει να ολοκληρωθεί το πολύ σε δύο μήνες, ώστε στη συνέχεια να αναληφθούν οι δέουσες νομοθετικές πρωτοβουλίες στη Βουλή.

Το βέβαιο είναι ότι το πρόβλημα πρέπει να λυθεί μέχρι το φθινόπωρο.

Δεν επιτρέπεται να μπούμε στη νέα καλλιεργητική περίοδο με ανοικτό το συγκεκριμένο πρόβλημα. Και τούτο όχι μόνο γιατί δεν ξέρουμε τι επιπτώσεις θα έχει στην παραγωγή ένα ακόμη περιστατικό βίας σε βάρος παρανόμων μεταναστών – εργατών γης, αλλά γιατί ένα τέτοιο περιστατικό μπορεί να δώσει αφορμή και για άλλου είδους αντιδράσεις από την πλευρά των μεταναστών.

Και δεν είναι τυχαίο ότι για πρώτη φορά μετά το περιστατικό με τους πυροβολισμούς, είδαμε στη χώρα μας να γίνεται διαδήλωση παρανόμων μεταναστών, ενώ εκ των οργανωτών της διαδήλωσης φέρεται να ήταν και μουσουλμανική θρησκευτική οργάνωση.

Είναι δεδομένο ότι εκεί που ανθεί η παρανομία, μπορούν να ανθίσουν και άλλα φαινόμενα αφού ο σπόρος του κακού μπορεί να βρεί εύφορο έδαφος.

Το ερώτημα είναι θα αφήσουμε να συμβεί κάτι τέτοιο;

Οι ευθύνες μας ως πολιτικοί είναι μεγάλες, πολύ περισσότερο αφού οι ίδιοι οι παραγωγοί είναι εκείνοι που μας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και μας εκλιπαρούν να βρούμε μια λύση, μιας και δεν μπορούν πλέον οι ίδιοι να συντηρούν μια παρανομία που μόνο κινδύνους εγκυμονεί για την τους ίδιους, την οικονομία, αλλά και τη χώρα.